อิสระ ของกวี มีค่ากว่าฉันทลักษณ์ : กาพย์ยานี ๑๑

อิสระ ของกวี มีค่ากว่าฉันทลักษณ์ : กาพย์ยานี ๑๑

๏      ศิลปิน ระบิลชื่อ.............ไม่ยึดถือ ตามอดีต

สร้างสรรค์ บรรจงขีด...........อย่างมีอิส (สะ)รเสรี

๏      จริตใคร จริตมัน............ไม่สำคัญ มั่นวิถี

อย่าทอด ทิ้งความมี............สิ่งดีงาม จำดวงใจ

๏      วิจารณ์ งานคนอื่น...........หลงชมชื่น รื่นรมย์ใหล

แต่ทำ งามยังไง ?...............ไร้สติ ไม่มีปัญญา

๏      ตำรา ฉันทลักษณ์..........ต้องตระหนัก หลักสิกขา

อ้างพิง อิงอาจา-.................รยะเก่า ตามเล่าเรียน

๏      แต่รจน์ บทกวี...............อิสระมี มิใช่เพี้ยน

รู้ปรับ รับปรุงเปลี่ยน.............ย่อมเป็นเฉก เอกกวี ฯ

๒๓ พฤศจิกายน ๒๕๕๔

หมายเหตุ : 

 ใน หนังสือ พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิต ๒๕๕๔

อธิบาย อินทรวิเชียรฉันท์๑๑ ไว้

โดยยก ตัวอย่าง บทสวดมนต์....

๏ องค์ใดพระสัมพุทธ..... สุวิสุทธสันดาน 

ตัดมูลเกลศมาร............ บ มิหม่นมิหมองมัว 

๏ หนึ่งในพระทัยท่าน..... ก็เบิกบานคือดอกบัว 

ราคี บ พันพัว............... สุวคนธกำจร 

๏ องค์ใดประกอบด้วย ....พระกรุณาดังสาคร 

โปรดหมู่ประชากร ..........มละโอฆกันดาร 

๏ ชี้ทางบรรเทาทุกข์ .......และชี้สุขเกษมสานต์ 

ชี้ทางพระนฤพาน........... อันพ้นโศกวิโยคภัย 

๏ พร้อมเบญจพิธจัก-.......ษุจรัสวิมลใส 

เห็นเหตุที่ใกล้ไกล.......... ก็เจนจบประจักษ์จริง 

๏ กำจัดน้ำใจหยาบ........ สันดานบาปแห่งชายหญิง 

สัตว์โลกได้พึ่งพิง...........มละบาปบำเพ็ญบุญ 

๏ ข้าขอประณตน้อม...... ศิรเกล้าบังคมคุณ 

สัมพุทธการุญ-.............. ญภาพนั้นนิรันดรฯ

 ท่านแต่งผิดฉันทลักษณ์ (ที่ยึดถือในปัจจุบัน)ของ อินทรวิเชียรฉันท์๑๑ หลายแห่ง

ผู้ประพันธ์บทสวดมนต์นี้เป็นถึงนักปราชญ์ราชบัณฑิตในรัชกาลที่ ๕ 

นามของท่านคือ พระยาศรีสุนทรโวหาร

เป็นองคมนตรี และ เจ้ากรมพระอาลักษณ์ ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕

กฤษณาสอนน้อง 

พระนิพนธ์: สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส

สัทธราฉันท์ ๒๑

๏ เอกองค์อนงค์นุชนงคราญ	กลศศิชัชวาล
เมฆ บ่ พ้องพาน	ก็ผ่องพิศ
เป็นพงศ์ขัตติยาวราฤทธิ์	วุบุลธนสมิทธิ์
อัครราชิศ	รบดี
รักศักดิ์สุริย์วงศ์กษัตรี	กลมิคจมรี
เสน่หอินทรีย์	สงวนพาล
ไป่ได้อาลัยในชนมาน	บ่มลสัตยปาน
เปรียบก็ปูนประมาณ	ดั่งยองยง
บริรักษ์ภักดีบาทบงสุ์	นฤบดิศรทรง
คุณคือองค์	พระภรรดา...

อินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑

๏ ตื่นก่อนเมื่อนอนหลัง	พึงเฝ้าฟังบรรหารแสดง
ตรัสใช้ระไวระแวง	ระวังศัพท์รับสั่งสาร
ยามไท้ธิเบศทรง	ประชวรองค์บ่สำราญ
อย่าคลาพยาบาล	บำเรอรักษ์ภักดีตระโบม
ปางท้าว ธ ไสยา	อย่าลีลาให้เครงโครม
อำรุงฤทัยประโลม	บพิตรผู้อย่าดูเบา
ที่สูงที่ไสยาสน์	อย่าอุกอาจจักเอื้อมเอา
สิ่งใดบ่ได้เคา	รพไท้ ฤ ไป่ควร
ยามเอื้อนโองการตรัส	สนองอรรถอย่าลามลวน
ยามท้าว ธ เชยชวน	บันโดยชอบในเชิงสม
ยามร้อนพึงไกวกวัด	รำพายพัดรำเพยลม...

....พฤษภกาสร	อีกกุญชรอันปลดปลง
โททนต์เสน่งคง	สำคัญหมายในกายมี
นรชาติวางวาย	มลายสิ้นทั้งอินทรีย์
สถิตทั่วแต่ชั่วดี	ประดับไว้ในโลกา...

อิลราชคำฉันท์

พระราชนิพนธ์คำนำ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว

ผู้แต่ง: พระยาศรีสุนทรโวหาร (ผัน สาลักษณ)

วสันตติลกฉันท์ ๑๔

....๏ ปราบได้ณไกวลประเทศ .......ทศทิศก็เกรงแกลน

กลอกเกล้าและหนาวภยมิแคลน..... วรฤทธิเรืองรณ...(เว้น)

.....๏ เบื้องบรรจถรณทิพอาส-....... นก็เอี่ยมอุไรไพ-

จิตรลายจำหลักฉลุพิไล- ..............ยพิลาสลดามาลย์...(เว้น)

....๏ พลคชก็คือสุรคเชน- ............ทรไอยราอินทร์

ชำนนชำนาญชำนะอริน- ...............ทรล้วนชโลมมัน....

อินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑

๏ ภาคพื้นพนารัญ .........จรแสนสราญรมย์

เนินราบสลับสม........... พิศเพลินเจริญใจ...(เว้น)

....๏ อวยพรพิพัฒน์พ้น.... ภยเวทวราคม

นอกนี้่ฤเปรียบสม.......... ศิขรินทรงามงอน....

อนิรุทธคำฉันท์.... (ยิ่งเก่า..ยิ่งยุ่ง)

ผู้แต่ง: ศรีปราชญ์

วสันตติลกฉันท์๑๔

๏ ก้มเกล้าก็ทูลทุกขทุกขา......... ดุรความอันแค้นเคือง

ใจรักบำราสนฤบดีเปลือง........... จิตตข้าทุราทวา

๏ น้ำหน้าสรสรกคือชลพรร ..........ษแลพาษปะธารา

อ้าพ่อมาจำทุกขทุกขา............... ดุรเดือดฤดับคง

๏ แต่ก่อนบเคยนฤบดีจาก........... จิตตเท่าธุลีผง

ฤาพ่อบเอื้อฤทยทรง ..................ทุกขข้ากำศรวญศัลย์....

สรุปให้ว่า : ฉันทลักษณ์ มีการปรับปรุง-เปลียนแปลงไปตามยุคสมัย ตามใจกวี

มิได้ยึดติดตายตัว .... แล้วแต่ความนิยม