มงคลสูตรคำฉันท์ พระราชนิพนธ์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว

                                                                 

 มงคลสูตรคำฉันท์ 
พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราวุธ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ร. ศ. ๑๓๐ พิมพ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ พลเอกประพัทธ์ กุวานนท

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมา สมฺพุทฺธสฺสฯ

ต้นมงคลสูตร

(๑) ยญฺจ ทฺวาทส วสฺสานิ		จินฺตยึสฺ สเทวกา
สิบสองฉนำเหล่า		นรอีกสุเทวา
รวมกันและตริหา		สิริมังคะลาใด
(๒) จิรสฺสํ จินฺตยนฺตาปิ		เนว ชานิสุ มํคลํ
จกฺกวาฬสหสฺเสสุ		ทสสุ เยน ตตฺตกํ
กาลํ โกลาหลํ ชาตํ		ยาว พฺรหฺมเวสนา
เทวามนุษทั่ว		พหุภพประเทศใน
หมื่นจักรวาฬได้		ดำริห์สิ้นจิรังกาล
แล้วยังบ่รู้มง -		คะละสมมโนมาลย์
ด้วยกาละล่วงนาน		บ่มิได้ประสงค์สม
ได้เกิดซึ่งโกลา -		หะละยิ่งมโหดม
ก้องถึง ณ ชั้นพรหม		ธสถิตสเทือนไป
(๓) ยํ โลกนาโถ เทเสสิ
องค์โลกนาถเทศน์		วรมังคลาใด
(๔) สพฺพปาปวินาสนํ
ยังปาปะปวงให้		ทุษะเสื่อมวินาศมล
(๕) ยํ สุตฺวา สพฺพทุกฺเขหิ		มุจฺจนฺตาสํขิยา นรา
ชนหลายบ่พึงนับ		ผิสดับสุมงคล
ใดแล้วและรอดพ้น		พหุทกขะยายี
(๖) เอวมาทิคุณูเปตํ		มํคลนฺตมฺภฌาม เส.
เราควรจะกล่าวมง -		คะละอันประเสริฐที่
ประกอบด้วยคุณามี		วรอัตถะเฉิดเฉลา

[แก้ไข]มงคลสูตร

(๑) เอวมฺเม สุตํ.
องค์พระอานนท์ท่านเล่า	ว่าข้าพเจ้า
ได้ฟังมาแล้วดังนี้
(๒) เอกํ สมยํ ภควา
สมัยหนึ่งพระผู้มี	พระภาคชินสีห์
ผู้โลกนาถจอมธรรม์
(๓) สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม.
ประทับ ณ เชตะวัน	วิหาระอัน
อนาถบิณฑิกไซร้
จัดสร้างอย่างดีที่ใน	สาวัตถีให้
เป็นที่สถิตสุขา
(๔) อถ โข อญฺญตรา เทวตา
ครั้งนั้นแลเทวะดา	องค์หนึ่งมหา -
นุภาพมหิทธิ์ฤทธี
(๕) อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา
ล่วงประถมยามราตรี	เธอเปล่งรัสมี
อันเรืองระยับจับเนตร์
(๖) เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา
แสงประกายเธอปลั่งยังเขต	สวนแห่งเจ้าเชต
สว่างกระจ่างทั่วไป
(๗) เยน ภควา เตนุปสํกมิ
องค์ภควันนั้นไซร์	ประทับแห่งใด
ก็เข้าไปถึงที่นั้น
(๘) อุปสํกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
ครั้นเข้าใกล้แล้วจึ่งพลัน	ถวายอภิวันท์-
แด่องค์สมเด็จทศพล
(๙) เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ.
แล้วยืนที่ควรดำกล	เสงี่ยมเจียมตน
แสดงเคารพนบศีร์
(๑๐) เอกมนฺตํ ฐิตา โข สา เทวตา
เมื่อเทวดายืนดี	สมควร ณ ที่
ข้างหนึ่งดังกล่าวแล้วนั้น
(๑๑) ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ ฯ
จึ่งได้ทูลถามภควัน	ด้วยถ้อยประพันธ์
เป็นพระคาถาบรรจง

พหู เทวา มนุสฺสา จ		มํคลานิ อจินฺตยุํ
อากํขมานา โสตฺถานํ		พฺรูหิ มํคลมุตฺตมํฯ
เทพอีกมนุษหวัง		คติโสตถิจำนง
โปรดเทศะนามง		คะละเอกอุดมดี

(ฝ่ายองค์สมเด็จชินสีห์		ตรัสตอบวาที
ด้วยพระคาถาไพจิตร์)

๑. อเสวนา จ พาลานํ		ปณฺฑิตานญฺจ เสวนา
ปูชา จ ปูชนียานํ		เอตมฺมํคลมุตฺตมํ
หนึ่งคือบ่คบพาล		เพราะจะพาประพฤติผิด
หนึ่งคบกะบัณฑิต		เพราะจะพาประสพผล
หนึ่งกราบและบูชา		อภิบูชะนีย์ชน
ข้อนี้แหละมงคล		อดิเรกอุดมดี
๒. ปฏิรูปเทสวาโส จ		ปุพฺเพ จ กตปุญฺญตา
อตฺตสมฺมาปณิธิ จ		เอตมฺมํคลมุตฺตมํ
ความอยู่ประเทศซึ่ง		เหมาะและควรจะสุขี
อีกบุญญะการที่		ณ อดีตะมาดล
อีกหมั่นประพฤติควร		ณ สะภาวะแห่งตน
ข้อนี้แหละมงคล		อดิเรกอุดมดี
๓. พาหุสจฺจญฺะ สิปฺปญฺจ		วินฺโย จ สุสิกฺขิโต
สุภาสิตา จ ยา วาจา		เอตมฺมํคลมุตฺตมํ
ความได้สดับมาก		และกำหนดสุวาที
อีกศิลปะศาสตร์มี		จะประกอบมนุญการ
อีกหนึ่งวินัยอัน		นรเรียนและเชี่ยวชาญ
อีกคำเพราะบรรสาน		ฤดิแห่งประชาชน
ทั้งสี่ประการล้วน		จะประสิทธิ์มนุญผล
ข้อนี้แหละมงคล		อดิเรกอุดมดี
๔. มาตาปิตุอุปฏฺฐานํ		ปุตฺต ทารสฺส สํคโห
อนากุลา จ กมฺมนฺตา		เอตมฺมํคลมุตฺตมํ
บำรุงบิดามา-		ตุระด้วยหทัยปรีย์
หากลูกและเมียมี		ก็ถนอมประหนึ่งตน
การงานกระทำไป		บ่มิยุ่งและสับสน
ข้อนี้แหละมงคล		อดิเรกอุดมดี
๕. ทานญฺจ ธมฺมจริยา จ		ญาตกานญฺจ สํคโห
อนวชฺชานิ กมฺมานิ		เอตมฺมํคลมุตฺตมํ
ให้ทาน ณ กาลควร		และประพฤติสุธรรมศรี
อีกสงเคราะห์ญาติที่		ปฏิบัติบำเรอตน
กอบกรรมะอันไร้		ทุษะกลั้วและมัวมล
ข้อนี้แหละมงคล		อดิเรกอุดมดี
๖. อารตี วิรติ ปาปา		มชฺชปานา จ สํยโม
อปฺปมาโท จ ธมฺเมสุ		เอตมฺมํคลมุตฺตมํ
ความงดประพฤติบาป		อกุศลบ่ให้มี
สำรวมวรินทรีย์		และสุราบ่เมามล
ความไม่ประมาทใน		พหุธรรมะโกศล
ข้อนี้แหละมงคล		อดิเรกอุดมดี
๗. คารโว จ นิวาโต จ		สนฺตุฏฺฐิ จ กตญฺญุตา
กาเลนฺน ธมฺมสฺสวนํ		เอตมฺมํคลมุตฺตมํ
เคารพ ณ ผู้ควร		จะประณตและน้อมศีร์
อีกหนึ่งมิได้มี		จะกระด้างและจองหอง
ยินดี ณ ของตน		บ่มิโลภทยานปอง
อีกรู้คุณาของ		นรผู้ประคองตน
ฟังธรรมะโดยกา-		ละเจริญคุณานนท์
ข้อนี้แหละมงคล		อดิเรกอุดมดี
๘. ขฺนตี จ โสวจสฺสตา		สมณานญฺะ ทสฺสนํ
กาเลนฺน ธมฺมสากจฺฉา		เอตมฺมํคลมุตฺตมํ
มีจิตตะอดทน		และสถิต ณ ขันตี
อีกหนึ่งบ่พึงมี		ฤดิดื้อทนงหาญ
หนึ่งเห็นคณาเลิด		สมณาวราจารย์
กล่าวธรรมะโดยกาล		วรกิจจะโกศล
ทั้งสี่ประการล้วน		จะประสิทธิ์มนุญผล
ข้อนี้แหละมงคล		อดิเรกอุดมดี
๙. ตโป จ พฺรหฺมจริยญฺจ		อริยสจฺจาน ทสฺสนํ
นิพฺพานสจฺฉิกิริยา จ		เอตมฺมํคลมุตฺตมํ
เพียรเผากิเลสล้าง		มละโทษะยายี
อีกประการหนึ่งประพฤติดี		ดุจะพรหมพิสุทธ์สรรพ์
เห็นแจ้ง ณ สี่องค์		พระอะรียะสัจอัน
อาจนำมนุษผัน		ติระข้ามทเลวน
อีกทำพระนิพพา-		นะประจักษะแก่ชน
ข้อนี้แหละมงคล		อดิเรกอุดมดี
๑๐. ผุฏฺฐสฺส โลกธมฺเมหิ		จิตฺตํ ยสฺส น กมฺปติ
อโสกํ วิรชํ เขมํ		เอตมฺมํคลมุตฺตมํ
จิตใครผิได้ต้อง		วรโลกะธรรมศรี
แล้วย่อมบ่พึงมี		จะประหวั่นฤกังวล
ไร้โศกธุลีสูญ		และสบายบ่มั่วมล
ข้อนี้แหละมงคล		อดิเรกอุดมดี
๑๑. เอตาทิสานิ กตฺวาน		สพฺพตฺถมปราชิตา
สพฺพตฺถ โสตฺถึ คจฺฉนฺติ		ตนฺเตสํ มํคลมุตฺตมนฺติ
เทวามนุษทำ		วรมงคะลาฉนี้
เป็นผู้ประเสริฐที่		บ่มิแพ้ ณ แห่งหน
ย่อมถึงสวัสดี		สิริทุกประเทศดล
ข้อนี้แหละมงคล		อดิเรกอุดมดี

[แก้ไข]คำอนุโมทนา

คำฉันท์ประพันธะอธิบาย		วรสูตระอันมี
นามว่าพระมังคะละฉนี้		ฤก็จบบรีบูรณ์
ตูข้ามิใช่วรปะริญ		ณะผิแต่งบ่ถูกมูล
ขอผู้ปะริญญะอนุกูล		และประดิษฐะแก้ไข
ข้ามุ่งประพันธ์พจนะเพื่อ		จะจำแนกกำนัลให้
แด่ญาติและมิตระสหทัย		ดุจะของสนองคุณ
ที่ท่านประกอบกรุณะให้		วรวัตถุเพื่อจุน
เจือสุขดะนูณวรสุน-		ทะระวารเฉลิมชนม์
ขอบใจสุมิตร์และวรญาติ		และประสาทพระพรดล
สมจิตรสะมิทธิศุภะผล		พหุแม้นมโนหมาย

เต อทฺธลทฺธา สุขิตา		วิรุฬหา พุทฺธสาสเน
อโรคา สุขิตา โหถ		สห สพฺเพหิ ญาติภิ
ขอท่านบุรุษนา-		ริสุมิตระทั้งหลาย
จงรับประโยชน์กาย		ฤดิสุขและหรรษา
อีกทั้งเจริญใน		วรพุทธะศาสนา
ไร้โรคะบีฑา		ฤดิสุขและเปรมปรีด์
พร้อมทั้งคณาญา-		ติก็จงเจริญศรี
สมดังพระพรที่		ดนุมุ่งอำนวยสรรพ์

ภวตุ สพฺพมํคลํ		รกฺขนฺตุ สพฺเพเทวตา
รตนตฺตยานุภาเวน		สทา โสตฺถี ภวนฺตุ เต
ขอสรรพะมงคล		สิริมี ณ ท่านพลัน
ขอเทวะเทวัน		บริรักษะท่านไว้
ด้วยอานุภาพแห่ง		วรรัตน์วิเศษไตรย์
ทุกเมื่อเจริญใน		สิริโสตถิถ้วนเทอญ